Jóanis Nielsen
Brúkaraprístalið vísir prísgongdina á vørum og tænastum, sum eru partur av nýtsluni hjá húsarhaldunum í Føroyum.
Prísvøkstur í øllum vøru- og tænastubólkum seinasta árið
Brúkaraprístalið er yvirskipað sett saman av 12 vøru- og tænastubólkum. Nýggjasta uppgerðin er fyri august mánað 2022. Seinasta árið hevur verið prísvøkstur í øllum bólkum. Árligi prosentvøksturin í brúkaraprístalinum á 8,8 prosent er størsti árligi vøkstur í brúkaraprístalinum í 40 ár. Prísirnir á matvørum eru vaksnir stívliga 10 prosent seinasta árið. Prísir á mati og alkoholfríum drykkjuvørum, ið fyllir mest í húsarhaldsnýtsluni, eru hækkaðir við tíggju prosentum. Lakastur hevur prísvøksturin verið á bólkunum 'heilsa' og 'rúsdrekka og tubbak'.
Brúkaraprístalið skift á høvuðsbólkar
aug 2021 – aug 2022
| august | munur | |||
|---|---|---|---|---|
| 2021 | 2022 | vísital | % | |
| Brúkaraprístalið | 124,9 | 135,9 | 11,0 | 8,8 |
| Matur og alkoholfríar drykkjuvørur | 133,0 | 146,2 | 13,2 | 10,0 |
| Rúsdrekka og tubbak | 153,6 | 155,6 | 1,9 | 1,3 |
| Klædnavørur og fótbúnaður | 100,6 | 106,9 | 6,3 | 6,3 |
| Býli | 116,3 | 138,1 | 21,8 | 18,7 |
| Húsbúnaður og húsarhaldsútgerð | 92,7 | 103,3 | 10,6 | 11,4 |
| Heilsa | 123,2 | 123,9 | 0,7 | 0,5 |
| Flutningur | 145,1 | 156,5 | 11,4 | 7,9 |
| Samskifti | 77,7 | 88,7 | 11,0 | 14,2 |
| Frítíð og mentan | 113,9 | 118,7 | 4,8 | 4,2 |
| Útbúgving | 119,0 | 123,2 | 4,2 | 3,5 |
| Hotel og matveitarar | 159,9 | 167,9 | 8,0 | 5,0 |
| Ymiskar vørur og tænastur | 146,3 | 149,4 | 3,1 | 2,1 |
Prísvøksturin á matvørum ávirkar prístalið mest
Prísvøkstur á mati er høvuðsorsøkin til samlaðu broytingina í prístalinum hesaferð. Prísirnir á matvørum eru hækkaðir næstan fýra prosent síðani uppgerðina av prístalinum í mai mánaða 2022. Tað er ein vøkstur á stívliga tíggju prosent síðan sama mánað árið fyri.
Verður hugt nærri at, hvørjir matvørubólkarnir eru, ið serliga hava verið fyri prísvøkstri, sæst at prísirnir á smøri, margarini og matarolju eru hækkaðir við 25 prosentum. Mjólk, ostur og egg er vorðið 15 prosent dýrari hjá húsarhaldunum at keypa. Afturat hesum vørum er eisini stórur prísvøkstur at síggja á vørum sum breyði og kornvørum, frukt, grønmeti og kjøti.
Prísbroyting á mati
aug 2021 – aug 2022
| august | munur | |||
|---|---|---|---|---|
| 2021 | 2022 | vísital | % | |
| 01.1 Matur | 133,4 | 147,0 | 13,6 | 10,2 |
| 01.1.1 breyð og kornvørur | 143,3 | 158,7 | 15,3 | 10,7 |
| 01.1.2 kjøt | 136,2 | 149,0 | 12,8 | 9,4 |
| 01.1.3 fiskur | 133,0 | 142,6 | 9,6 | 7,2 |
| 01.1.4 mjólk, ostur og egg | 135,2 | 154,8 | 19,6 | 14,5 |
| 01.1.5 oljur og fitievni | 162,6 | 203,3 | 40,7 | 25,0 |
| 01.1.6 frukt | 110,7 | 123,5 | 12,8 | 11,5 |
| 01.1.7 grønmeti | 124,6 | 136,2 | 11,5 | 9,3 |
| 01.1.8 sukur, sjokoláta, góðgæti o.l. | 133,0 | 137,8 | 4,9 | 3,7 |
| 01.1.9 aðrar matvørur | 118,1 | 126,2 | 8,0 | 6,8 |
Mest sum allir matvørubólkar eru vorðnir dýrari seinasta árið, men prísirnir á sukri og góðgæti hava havt ein lakan vøkstur á 3,7 prosent. Sostatt er tað vorðið lutfalsliga bíligari hjá húsarhaldinum at keypa sær góðgæti enn frukt og grønt seinasta árið.
Býlisútreiðslurnar hækkaðar útvið 20 prosentum seinasta árið
Hóast prísirnir í høvuðsbólkinum 'býli' eru næstan 20 prosent hægri nú enn fyri ári síðani, so er vøksturin síðani seinastu uppgerð í mai einans knappliga eitt prosent. Stóri vøksturin í hesum vørubólki er sostatt komin í uppgerðunum undan hesari.
Í vektargrundarlagnum er vørubólkurin 'býli' næststørstur, og er uppgjørdur til áleið ein fimting av húsarhaldsnýtsluni. Tað er serliga prísurin á húsaleigu og brennievni til at hita býli, ið ávirka býlisútreiðslurnar.
Prísirnir á brennievni á næstan sama stigi sum í mai
Stóri prísvøksturin, sum seinasta árið hevur verið á brennievni til at hita býli og brennievni til akfør, ávirkar framvegis árligu broytingina í brúkaraprístalinum, men miðalprísirnir fyri brennievni í august eru ikki øktir síðani seinastu uppgerðini undan hesari, sum var í mai. Prísvøkstur á brennievni hevur havt størst íkast til samlaðu broytingina í prístalinum í seinastu uppgerðini, eins og við uppgerðini undan henni.
Árligi prísvøksturin í Føroyum á brennievni til akfør er áleið tann sami sum miðalvøksturin í Danmark og Íslandi.
Stórur prísvøkstur er eisini aðrastaðni
Brúkaraprístalið í Føroyum verður gjørt upp fýra ferðir árliga - í februar, mai, august og november - tí ber til at samanbera prísbroytingar við mánaðarligar uppgerðir hjá øðrum londum, vit vanliga samanbera okkum við.
Tá koronufarsóttin rakti fyri tveimum árum síðan var minni vøkstur í brúkaraprísunum, men meginpartin av 2021 vuksu brúkaraprísirnir aftur í flestum londum. Eftir russisku innrásina í Ukraina vísa uppgerðirnar av brúkaraprístalinum í Føroyum eins og aðrastaðni í Evropa nú metstóran vøkstur. Í mun til onnur lond, ið vit vanliga sammeta okkum við, so er árligi vøksturin í brúkaraprístalinum á 8,8prosent áleið á sama stigi sum í hinum Norðurlondunum.
Í august var árligi prísvøksturin í Danmark 8,9 prosent. Prísvøksturin í Íslandi og í Svøríki var nakað hægri á ávikavist 9,7 og 9,8 prosent. Noreg hevði ein prísvøkstur á 6,5 prosent, sum er nakað lægri enn hjá hinum Norðurlondunum og Evropa annars. HICP-indeksið (Harmonised Indices of Consumer Prices) hjá ES-londunum var 10,1 prosent í august.