Samstarvsavtala við Danmark er tríðja leiðin

Millum Einki Danmark og Alt Danmark finst ein triðja leið, og hon er vælgongd fyri allar partar.

Tey mongu og fjøltáttaðu bond, sum føroyingar og danir hava knýtt saman, eru verulig virðið á tí, vit hava í felag. Persónligu sambondini binda okkum saman, og tey ríka møguleikarnar hjá báðum portum.

Men líkasum føroyingar hava somu møguleikar sum danir í Danmark, og danir hava somu møguleikar sum føroyingar í Føroyum, skulu Føroyar sum land eisini hava somu møguleikar sum Danmark. Tað kunnu Føroyar fáa í einum nýggjum framkomnum samstarvi við Danmark, sum ruddar alt gamalt agg burtur og byggir á ein sáttmála millum tvey sjálvstøðug lond; ein sáttmáli, ið eisini gevur Føroyum ræði at samstarva frítt við onnur lond.

Einaferð fara Føroyar at gerast sjálvstøðugt land. Spurningurin er, nær løtan er røtt, hvat vit skulu hava ræði á komandi árini, og hvussu okkara samstørv við onnur lond skulu verða í framtíðini ??? eisini okkara samstarv við Danmark.

Hesin seinasti spurningurin eigur fremstu raðfestingina. Tí nýggja samstarvið við Danmark verður rættiliga avgerandi fyri, at vit koma burtur úr verandi ríkisrættarligu stillstøðu, sum eingin veruliga er nøgdur við.

Prátaði við ein framsøknan útiseta herfyri. Hann var heima í summarfrí og segði akkurát, sum var, at heimlongsulin er stórur: »Eg vil búgva í Føroyum, tað er heimið hjá mær, her vil eg gera mun.« Men samstundis segði hann, at hóast Føroyar draga, mugu vit sum tjóð hava eitt framtíðar samstarv við Danmark. Og tað er eingin andsøgn í hesum. Hinvegin er tað púra natúrligt, at tey bond, sum eru knýtt gjøgnum øll árini, eisini verða gagnnýtt, tá ið vit gerast sjálvstøðugt land.

Sjálvboðið samstarvTað er rættiliga eyðsýnt, at siðbundnu veingirnir í føroyska orðaskiftinum troytta fólk. Meira enn 100 ár við somu máliskunum um alt ella einki í mun til Danmark, troyttar okkum, tað troyttaði okkara foreldur og kanska eisini longu foreldur teirra. Vit mugu flyta okkum burtur frá gomlu togtoganini um Bara Danmark ella Einki Danmark.

Tí millum hesa báðar skotgravirnar standa flest fólk og sakna eina veruliga loysn. Ikki bara orð og kenslur ella stirvið afturhald, men ein triðja veg, sum peikar fram og vísir leiðina.

Einki land ræður treytaleyst sær sjálvum í ein og tjúgundi øld. Tað ger Ísland ikki, Danmark heldur ikki, og tað fer Ongland heldur ikki, hóast teir fara at lima seg burtur úr ES. Tí hinumegin útlimanina bíða nýggjar avtalur, sum mugu gerast, og sum fara at ávirka sjálvræðið hjá bretum.

Men stóri munurin millum Ísland, Danmark, Ongland og flest onnur lond einumegin og Føroyar hinumegin er, at Føroyar enn bíða eftir formliga at gerast sjálvstøðugt land.

Loysnin er hvørki, at alt longu er, sum tað eigur at vera, ella at fáa vit ikki alt í einum, so ber einki til. Góðtaka vit, at omanfyrinevndu fatanirnar eru tær einastu, so fara vit komandi áratíggjuni at hoyra akkurát tað saman, sum vit longu hava hoyrt í alt ov nógv ár. Veruliga loysnin er at gera eina samstarvsavtalu við danir, men har fortreytin er, at vit ráða okkum sjálvum.

Frælsur felagsskapur fyri framman
Vit mugu ráða og hava evsta valdið í Føroyum. Tað merkir, at vit skulu hava ognarrættin til okkara egna land. Hvørt hetta verður gjørt innan fyri ella uttan fyri grundlógina, er ikki avgerandi. Tað, sum er avgerandi, og sum gerst alsamt meira viðkomandi fyri okkum, er, at vit fáa somu formligu rættindi sum hini og taka á okkum tær skyldur, sum onnur eisini hava. Vit kunnu ráða okkum sjálvum í samstarvi við Danmark meira ella minni.

Vit hava kjakast nóg leingi, og vit hava hoyrt somu endurtøkur nóg ofta. Tær hoyra fortíðini til. Nú snýr tað seg um at fara ítøkiliga til verka og fáa orðað, hvussu vit skulu samstarva við Danmark. Samstarv um trygd, samstarv um peningapolitikk og útbúgving. Hetta kann gerast í einum frælsum felagsskapi millum Føroyar og Danmark, og har vit annars samstarva og gera avtalur við onnur lond, sum okkum lystir.

Tey, sum óttast, at okkara eyðkenni hvørva og samleikin kámast, hava einki at óttast. Og tey, sum stúra fyri, at vit byrgja okkum inni sum sjálvstøðugt land, fara at síggja, at júst tað øvugta fer at henda. Vit fara at lata upp, vit gerast tilvitað um okkara egna leiklut altjóða, og vit fara at ernast sum fólk.

Tann sjálvsvirðingin, sum vit hava fingið seinastu árini, fer bara at vaksa uppaftur meira.

Nú er tann stundin komin til sjálvboðið samstarv
Men fer danski staturin bara soleiðis at góðtaka, at eitt nýtt samstarv verður millum londini? Tímir Danmark at fáast við okkum, tá ið vit ikki eru undir danska ríkinum, men við liðina á teimum?

Stutta svarið er ???ja???.

Danmark sær stórar framtíðar møguleikar í Føroyum og Grønlandi. Sjálvandi vil Danmark fram um alt, at verandi støða heldur fram. Men flestu danskir politikarar og embætisfólk á ovastu rókum síggja nú, at danska ríkið fer ikki at halda í allar ævir. Viljin til sjálvstøðu er rætt og slætt ov stórur og áhaldandi ??? nú eisini í Grønlandi, sum er 98 prosent av økinum í danska ríkinum.

Trongdin hjá okkum og grønlendingum at eiga egið land fer komandi árini at broyta donsku tilgongdina til sjálvstýrandi økini Føroyar og Grønland.

Hetta kemur livandi til sjóndar í nýggju bókini hjá Martin Breum um grønlendsku dreymarnar um sjálvstøðu. Enn er talan mest um dreymar. Men tað er vert at varnast, at kendi tíðindamaðurin í bókini hevur samrøðu við Mette Frederiksen, forkvinnu í danska Javnaðarflokkinum, sum er liðilig og bæði skilir og góðtekur, at ríkisrættarligu karmarnir hjá Grønlandi og Føroyum kunnu broytast ??? ikki í morgin, men í komandi tíðum. Hetta er stak áhugavert at hoyra, og hesin boðskapurin er púra nýggjur millum leiðandi danskar politikarar. Eisini ein av fremstu embætismonnunum í Danmark, Peter Taksøe-Jensen, sum skrivaði frágreiðing við viðmælum um framtíðar trygdar- og uttanríkispolitikk hjá dønum, sær í havsbrúnni eina framtíð, har londini eru sjálvstøðu, men samstarva.

Og sjálvandi skulu Føroyar samstarva við Danmark. Ein framtíðar samstarvssáttmáli landanna millum bæði nærkast, og tað er nú, vit skulu búgva okkum til henda sáttmálan og nýggja veruleikan.

Tí havi eg boðið Martin Breum til Føroya at greiða frá øllum tí, hann hevur í viðførinum eftir at hava ferðast og arbeitt nógv saman við fólki, sum fara at ávirka støðu Føroya í heiminum í framtíðini.

Martin Breum verður at hoyra í Auluni í Finsen mánakvøldið 27. august kl.19.

Vit mugu virða okkum sjálv, tí bara soleiðis kunnu vit virða onnur. Latið okkum við opnum sinni fyrireika okkum til nýggju støðuna, har Føroyar verða eitt sjálvstøðugt land við teimum rættindum og skyldum, sum fylgja við tí. Men har Føroyar eisini samstarva við Danmark, tí tað sanniliga eisini hevur sínar fyrimunir at samstarva við ein kendan og álítandi partnara, sum í mongum viðurskiftum, men langt frá øllum, hevur somu mál, sum vit.

Ein samstarvsavtala millum tvey sjálvstøðug lond ??? millum Føroyar og Danmark - fer at greiða fløkjurnar landanna millum og fer at rudda nógvar misskiljingar burtur og fer fram um alt at savna okkum sum fólk.

Tað eru persónligu sambondini millum føroyingar og danir, sum er veruliga virðið á tí, vit hava í felag. Tað er ikki tað, at Danmark eigur Føroyar, sum gevur føroyingum og dønum eitt virði í gerandisdegnum. Í framtíðini skulu londini samstarva í einum frælsum felagsskapi, og nógvu persónligu sambondini millum føroyingar og danir fara at halda fram.

Høgni Sigrunarson Reistrup