Jóanis Nielsen
Sinnisbati hevur seinastuvikurnar verið vitni til kjakið í mun til meldurin á Psykiatriska Deplinum, harætlanin er at skerja virksemið við 10 milliónum næstu árini. Hendan upphædd eráleið 20% av árligu upphæddini, sum Depilin verður rikin fyri. Vit hava tilvitabíða og hava veruliga eina trúgv uppá, at landsins politiska vald, ið varðar avhesum øki, sjálvt tekur stig til at endurskoða hesa skerjing.
Psykiatriski Depilin ogstarvsfólkið, ið har starvast, hava síðani 2008 miðvíst arbeitt fram ímóti atnútímansgera psykiatriina í Føroyum. Samstundis við, at raksturin avPsykiatriska Deplinum hevur gingið sína gongd, hevur Depilin megnað at sett ástovn fleiri nýggj viðgeraðtilboð. Í hesum høpi kunnu vit nevnað: Barna-ogungdómapsykiatriina, ??kispsykiatriina, DAT-toymið, ADHD-toymið, Kognitivaterapi-viðgerð, Psykoedukatión, Avvarandi umboð, Sjúklingaumboð o.s.v.Sinnisbati gleðist um nýggja stevnimiðið hjá Psykiatriska Deplinum um, atarbeitt verður miðvíst fyri, at sjúklingar kunnu koma fyri seg áleiðis viðrehabilitering og recovery. Hettar krevur starvsfólk, sum áhaldandi eru íeinari fakligari menning, og sleppa at arbeiða við hesum viðgerðarhættum/tilgongdum.
Hóast menningararbeiðið,hevur Psykiatriski Depilin eisini røkt arbeiðsuppgávur, sum hoyra tilAlmannaverkið. Nevniliga hava uml. 20 liðugt viðgjørd fólk havt fastanbústað á Deplinum í nógv ár. Kostnaðurifyri hesa búðeind er farin av teimum 50 milliónunum, sum Depilin hevur havt tilrakstur. Tá Almannaverkið nú loksins fer at røkja hesa uppgávu, er onkiundarligt í, at leiðsla og starvsfólk á Deplinum vænta og krevja, at hesinpeningur, íð hevur væntað, verður frítikin, fyri at menna ambulanta virksemiðvíðari.
Tað er ongi loyna, at psykiatriska økið, bæði íFøroyum og aðrastaðni, í mong ár hevur verið lágt raðfest. Hóast hetta, atsálarheilsuórógv og álvarsamari sálarsjúkur er tann bólkur, ið veksur alsamt,sum árini ganga. Og aftur eru Føroyar onki undantak. T.d. Tøl frá NOMESKO(Nordisk Medicinalstatistisk Komité 97, 2012: Helsestatistik for de nordiskelande 2013...) vísa at nýtslan av antidepressiva heiluvági er vaksið mundandiseinastu árini. Í 2005 blivu 37 skamtir (receptir) latnar, og longu í 2012 vartalið hækka til 62 skamtir pr. 1000 íbúgvar í Føroyum.
Umleið 1300 fólk eru árliga í viðgerð ípsykiatriini í dag. Herav eru árliga 300 fólk innløgd, 750 fólk gangaambulant og 250 børn eru í skipanini til útgreining og í viðgerð.
Um ein samanber okkum íFøroyum við tøl aðrastaðni so eru uml. 5000 fólk, sum hava tørv á hjálp frápsykiatriini, so her er ein stórur partur, sum ikki er í samband viðPsykiatriska Depilin. Hesi vera antin viðgjørd hjá kommunulækna, hjá privatpraktiserandi psykologi, ella ikkials ikki í viðgerð.
Talvan niðanfyri vísur á,hvørji av teimum ambulantu tilboðunum sum longu eru í vanda vegna internarsparingar á Psykiatriska Deplinum, og tær sum eru í álvarsomum vandabólki fyriat lata aftur, um so er at uppskot um niðurskurð verður til veruleika. Hettaeru ræðandi tøl, ið ???toga teppi undan??? nógvum av teimum sjúklingunum, ið hvønndag, saman við starvsfólki í ambulantu viðgerðini, berjast móti sálarsjúkuni.
| AMBULANT viðger, ið er álvarsliga hótt av sparingum, ið vera settar í verk komandi árini | Fólk í viðgerð/vitalu | Á bíðilista |
| Avvarðandi toymið koyrur undirvísing alt árið við uml. 10- 15 avvardandi x 6 ferðir. | 60 | |
| Oligofreni viðger (fólk við menningartarni, ið eisini hava sálarheilsutrupulleikar | 50 |
|
| Depotviðgerð (langtíðar heiluvágsviðgerð) | 30 |
|
| DAT viðger til fólk við persónmenskuólag/Borderline. | 16 | 8 |
| Kognitivan viðgerðarbólk til fólk við ótta og tunglyndi | 10 |
|
| Bólkaviðgerð til fólk við "Bipolar sjúka" (fyrr manio/depressiv) | 15 |
|
| Viðtalutoymi, ið viðgerð kvinnur við burðartunglyndi | 45 |
|
| Ambulant viðgerð fyri ADHD | 100 | 50 |
| Viðtalutoyminum "missbrúk", hettar er til fólk sum hava serliga eitt medisinskt missbrúk. | (25) áðrenn summarsteðgin 14 Ikki byrjað aftur í heyst vegna sparing |
|
| Fólk, sum eru í viðtalutoyminum "Langtíðar rehabilitering", hettar eru fólk, sum hava fingið eina skizofreni fyri einari rúmari tíð sína og krevja ein aktivan innsats | (40) Hesi fáa onga viðgerð í løtuni vegna at SRF er spardur burtur |
|
Kelda:Tórunn H. ??sá, leiðandi SRF á Psykiatriska deplinum 11.12.2014.
Grannin fyri sunnan, sumvit ofta samanbera okkum við, fer hin vegin. Eitt nærum samt danskt Fólkatingsamtykti í juni 2014 at geva eina eykajáttan til donsku psykiatriina uppá 2,2milliardir býtt sundur til tey komandi fýra árini fram til 2018. Hetta hevðisvarað til, við leystligari umrokning, at føroyska psykiatriin fekk 5,5milliónir eyka um ári, næstu fýra árini.
Sinnisbati heitir staðiligaog inniliga á landsins politiska vald at umhugsa, (gera eina cost benefit greining,búskaparliga og ikki minst sosialt og menniskjaliga) hvør avleiðingin av so stórum sparingumverður. Vit vita, at skjót viðgerð ger betri gagn og kann fyri byrgja langtíðarsjúku,sum kann elva til vánaliga lívsgóðsku, langar sjúkrameldingar og víðari tilmøguliga fyritíðarpensjónir. Hinvegin kann skjóta og góða viðgerðin føra við sær,at fólk koma út aftur til m.a. eitt virkið lív og á arbeiðsmarknaðin aftur. Mentað krevur pening, sum ikki má verða spardur burtur.
Hóast nøkur búfólk núverðað flutt í aðra skipan, so hevur Psykiatriski Depilin tørv á einariuppraðfesting, so haldast kann áfram við menningararbeiðinum og nútímansgerð ápsykiatriska økinum. Sinnisbati mælir tístaðiliga til at uppraðfesta psykiatriska økið.
Nevndin í Sinnisbata
Vinarliga broyt tínar kennifíla - og privatlívsstillingar fyri at síggja hetta innihald