Joen Pauli Joensen: Í kjalarvørri floksmanna. Um mat og máltíð

 Í kjalarvørrifloksmanna. Um mat og máltíð.

Orð søgd á floksmannadegi í Hattarvík 2.juli 2015.

JóanPauli Joensen

???Latið eisøguna doyggja, goymi hana so væl  ídreingja sinni og moyggja, hon mikið útrætta skal??? syngja vitofta, tá vit eru saman og lagið er gott.

 Løtan henda floksmannadag í Hattarvík er ein slík løta, har roynt verður athalda lív  í søguligum  tilburðunum, sum fóru fram fyri eini 500 árumsíðani á ein søguliga modernaðan hátt.

 Flestu tykkara hava óivað uppfríska søgnina umfloksmenninar, so hana skal eg ikki siga, men nógv vatn er runnið í ánna,síðani teir tríggir Hálvdan ??lvson, Høgni Nev og Rógvi Skel  vóru á fjalli ogkomu til ilnar um nøkur seyðbond , ið førdi til, at tað í teimum kveiktist einhugur til ikki bert at leggja Fugloynna, men allar Føroyar undir seg.

Teir tríggir fingu skjótt  knýtt aðrar menn at sær, menn sum kortiniikki allir høvdu tað somu valdsmuru, sum teir tríggir fyrstu. Tann fjórði, Sjúrður við Gellingará,  tykist at hava verið ein hampamaður, sumhevði eitt fjálgt hjúnalag í vænti og hevði eygu fyri tí vakra og andaliga,eitt nú, tá hann tungur huga mælti ???Frítter Eystfelli frá at fara???.

Ein annar,  sum av tilvild  var drigin upp í floksmannaliðið var var Árni, sonur bóndans í Kunoy. Hann royndiat sleppa sær burturúr sum skjótast, tá teir løgdu at í Kunoy. Hetta mutlaðihann við Sjúrð við Gellingará umborð á floksmannabátinum. Hinir grunaðu tá iltog vildu hava at vita, hvat teir mutlaðu um. Jú, teir tosaðu um, hvussu feitirveðrarnir í Kunoy vóru og  undraðust  á um kýrnar í Kunoy mundu vera líka feitar núsum fyrr.

 At tosa um veðrar og veðrakjøt  hevur ongantíð verið løgið millum menn, ogmjólkin hon átti lívið í mongum, tá kúgvin hevði kálvað. Tað var einki forgjørtí at tosa um slík matkend  evni, so hinirslógu seg til tols.

Floksmenninir  endaðu dagar sínar undir Valaknúkum.  Tríggir teirra vóru kanska so mikið radikaliseraðir, fyri at nýta eitthugtak frá nútíðini, at teir ikki rættiliga skiltu millum munin á lívi og deyða. Tað gjørdi Sjúrður. Hann græt. Fekkvalla talað fyri sorg og sút, nú honum var greitt, at  hann for at verða dýrdina saman við festarmoysíni fyri uttan her á fold.

 Tá floksmenninir vórðu settir til borðs, soteir ikki fóru hungurstungnir inn um deyðans gátt, hevði hann, Sjúrður viðGellingará, mist matarlystin. Matarlystinum hjá hinum trimum bilti einki, tísum sagt verður frá:  ???Hálvdan ??lvson, Høgni Nev og Rógvi Skelsettu seg til borðs og gjørdu sær til goðar við skerpikjøti og alskyns góðummati og drekka, men Sjúrður tók bønabókina at lesa í og bað Gud um at tilgevasær syndir sínar???

Tá fingu fólk meira vælvild við Sjúrða og hildið varð, at hann í roynd ogveru var vorðin floksmaður móti sínum vilja, og at hann hevði  roynt at forða fyri so nógvum illum, sum taðstóð í valdi hansara at gera. Tí vildu teir geva honum lív og grið. MenSjúrður, hann kravdi at sleppa at lata lív. ???Eghavi samtykt í tí illa, sum hinir hava gjørt,??? segði hann, ???tí vil eg fáa samagjald sum teir, og um eg hevði sloppið hesju ferð, so kundi eg komi til atgjørt ilt eina aðru ferð.??? 

Hetta er ein klassisk søga um mann,ið ikki støkkur undan, men tekur ábyrgd av sær sjálvum og gerðum sínum.

Í søgnini verður sagt, at ???leiðir teirra síggjast enn í dag; leiðinihjá teimum trimum er svørt og ljót, eyrur og grót, men leiðið, sum Sjúrðurhvílir undir, tað er vakurt, altíð er tað prýtt við grønum grasi.???

??vinleikin sýndi honum, Sjúrða, tasømd,  ið hann hevði uppiborið.Symbolikkurin er greiður, tí grasið er lív, tað ger at seyður ferðast um ups ogás til tindafylgi og brøttu skørð.

Eg eri biðin um at røða eitt sindurum  føroyskan mat á hesum floksmannadegi,har borðreitt verður við so nógvum góðum úr  okkara hjalli og kova.

 Eg hevði fegin vilja kunna greitt tykkum frámati og matarhaldi á døgum floksmanna fyri umleið 500 árum síðani, men um taðeru mestsum ongar heimildir, sum eg kann fáa nyttu burtur úr.

Ein tann nærmasta erfrásøgnin um Jón Indiafara, sum var ávitjan í Føroyum í 1616. Á hesi ferðini var hann í veitslu hjá Mikkjal í Lamba. Veitslan stóð í fýradagar. Sambært frágreiðing hansara fingu teir góðan mat, lýddu á tónleik ogvóru í føroyskum dansi. Mikkjal í Lamba skonkti trý sløg av mjøði og nýggjusløg av ymiskum bjóri. Vit mugu minnast til at hetta var í eini tíð, táføroyingar enn sjálvur syrgdu fyri sambandinum til onnur lond og ikki vóruinnibyrgdir, sum teir seinni komu at vera.

Okkurt  annað søguligt klípi er um mat, eitt nú mugatey flestu vita, at tað var Kálvur lítli sum segði, at ???Mådelig pølse er altid bedst, hvad enten den er af ko eller hest.???

Tað vit vita um, hevurverið tvær mentanir, ein almúgumentanog ein embætismannamentan ???  lutvís stórbóndamentan ??? í Føroyum og munuriná teimum var stórur.

Vit hava upplýsingarum, hvussu tað var fyri eini 200-300 árum síðani. Helst er ongin orsøk til athalda, at var so stórt øðrvísi  eini 200ár frammanundan, tí matartilfeingið var í høvuðsheitunum tað sama. So vit takakjansin og fara í dansin.

 Hjallurin var uppfunnin,  salt var fáa, men taðvar so dýrt, at tað var ikki keypandi hjá vanligum fólki, uttan sum krydd.Kanska onkur prestur, embætismaður ella bónda við nógvari jørð hevði ráð til at salta sær okkurt smávegis niðurí ein kagga. Onnur høvdu ikki ráð til tað.

 Tað vanliga var at heingja allan mat upp.Sjálvt  ósaltað spik varð hongt upp atturka,  men tað man hava verið herskinkostur. Tað hevur helst tað fløt  eisiniverði, sum tey ballað inn í seyðaskinn gróvu niður í jørðina at goyma tilringar tíðir.

Sjálvandi var bøurveltur, men tað var lítið í mun til tað, sum var velt seinni, so vetrarfóðriðtil neytini hevur verið tepurt í Føroyum eins og tað var í øllum Evropa um taðmundið.

Umframt grasið, sumvar hoyggjað, veltu tey korn og røtur ??? føroyskar røtur, sum vuksu niðureftir.Annað var ikki, jú, hvonn í hvanngarðinum. Nakað av korni,  rugi,varð innflutt og kanska eitt sindur av mjøli eisini og so okkurt annað, krydd  og eitt sindur av onkrum sukurkendum. Okkurtat drekka var eisini, mest til brúdleyp og høgtíðir. Tað fekst bert í handlinumí Havn. Tað sum loynihandilsskip seldu, vita vit einki um, men okkurt mundikoma tann vegin..

Taka vit støði ísjálvum máltíðunum, so vóru tær lítið ella einki broyttar frá tí, sum vit kennaseinast í 1700-árunum til hvussu tað var, tá eg var smádrongur fyrst í1950-árunum í Sørvági: Ábit, morgunmatur, døgurði, millummáli og nátturði. Av hesum er millummálinkortini helst ikki so gamal sum hinar máltíðirnar.

Tað fyrsta, sum teyfingu sær um morgunin var ábit, ogtað var bara okkurt matkent,  sum fyrifall og kann neyvan skiljast sum ein máltíð. Kanska hava fólk ikki verið sosvong  um morgunin tá í tíðini, tí tá ótu  tey nátturða beint áðrenn tey løgdu seg oghann var ikki meira enn sodnaður, tá tey vaknaðu. Hinvegin dámdu teimum gomluikki at fara svøltandi út um morgunin, tá tá kundi okkurt ringt spyrjast burturúr, tí okkurt ilt kundi hanga í morgunluftini. Tað vóru kortini ikki øll, sum tóku tað so tungt.

Fyrsta rættiligamáltíðin var morgunmaturin, sum varum 10 tíðina. Stundir skuldu jú verða til at fáa eldin á grúgvuni at loga aftureftir at hirt hevði verið um náttina. 

Fastur partur avmorgunmatinum var drýlur, bakaður úrføroyskum kornið, sum varð malið til mjøl á kvørnini. Drýlarnir vórðu eltir oglagdir í eimin seint á kvøldi ellatíðliga um morgunin, so teir  vórðulidnir til morgunmatartíð.

Drýlur varð etinheitur saman við onkrum viðskera. Tey høvdu vanliga bert ein viðskera hvørjuferð. Viðskerin kundi vera tálg, garnatálg, fløt, spik, fiskalivur, turkaður sveiti, eitt hálvt riv ellaannað kjøtkent,  ein turkaður fótamørurtil okkurt serligt høvi. 

Við hvørt kundu tey ístaðin fyri at eta viðskera afturvið, koyra tálg, garnatálg ella fiskalivur í drýlin. Hugtaki tálgardrýlur erikki ókent.

Hevði kúgvin kálvað,kundu tey hava mjólk ella okkurt annað mjólkkent sum viðskera. Áttu tey smør,so var tað viðskerin, einki annað. Ostur var sera forkunnugur á morgunmatarborðinum,men kom fyri høgtíðsdagar.  Men hjásummum var bæði smør og ostur sum lundi á jólanátt.

 Har, sum tey fingu fugl um summarið kundu teyhava okkurt av fuglinum til viðskera, eitt nú fuglalivur og høvd. Seinni ítíðini, tá havhesturin kom, so var tað ikki óvanligt at hava ein kvart havhesttil morgunmat, ella eina saltsild, har tey fingu sild, eitt nú áSkálafjørðinum.

 Sama var um heystið í skurðtíðini, tá var eittog annað av seyðinum, sum kundu brúkast til viðskera.  Áttu tey hønur  ella dunnur høvdu tey egg at taka til.  

Drekka var vatn,mjólkarvatn og onkuntíð blak ella blonda. Te og kaffi  var einki. ??l sum var vanligur drykkuraðrastaðni,  kundi koma fyri hjá onkrum,sum vit longu hava hoyrt um, men tað var ikki vanligt at føroyingar bryggjaðusær øl.

 Døgurðinvar um 2 tíðina, ella har á leið. Døgurðin var vanliga kókaður, men ikki altíð.Eplini, sum í dag eru ein fastur táttur til døgurða vóru ikki vanlig fyrr enn íseinna partinum av 1800-talinum.

 Kendi skálamaðurin Jóan Karl á Skála, ið hevði verið í aðrari bygd og ferðast, kundi,tá hann kom aftur, bera tey stóru tíðindi, at hann hevði fingið bæði tvøst,spik og epli til døgurða.  Tað var  sera óvanligt, tí vanliga fingu tey bert tveyav hesum. Tað tók sína tíð áðrenn epli vóru fastur táttur í døgurðanum, nógv høvduheldur ikki álit á eplunum sum mat.

Tann vanligidøgurðamaturin var fiskur, feskur, visnaður, ræstur ella turrur, toskarhøvd  ??? grunningshøvdikki at forgloyma. Afturvið høvdu tey spik, tálg , garnatálg ella fløt, um slíkt var í hjallinum.

 Áttu tey grind var tvøst og spik døgurðamaturella kópatvøst og spik, har tað fekst. Men tað vóru tíðir tá ongar grindirvóru. Stórhvalatvøst sum døgurðamatur kom ikki fyrr enn í 20. øld.

 Á fuglaplássunum var fuglur døgurðamatur ífleygingartíðini, men nógv fuglahøvd skuldu til hjá manni fyri at fáa mettuna.Tann fuglur, sum ikki varð etin feskur var hongdur upp at visna, ræstna ogturka, so hann kundi varða longur og hann var góður at hava at taka til, tí taðráddi um altíð at hava nógv mikið av mati niðurfyri.

Fólkatalið fyri 500árum síðani var kanska ikki meira enn gott 4000 og tá áseyðatalið hevur verið áleið tað sama, um tað ikki vóru fellisár,so var meira kjøt til hvønn. Hyggin fólk syrgdu fyri altíð at hava eitt árspring niðurfyri av skerpikjøti attaka til.

Seyðakjøt varyvirhøvur gildismatur hjá teimum flestu, kortini so, at tá menn vóru á fjalliella gjørdu annað útiarbeiði kundi teir hava ein kjøtbita við sær.  Tað vóru nógv, sum ikki blóðgaður knívin, menvanligt var at tey fingu avroð frá bøndrunum, sum ikki  altíð sjálvir fingið etið øll avroðini umheystið. Annars royndu teir at turka bæði livrar og sveitar. Tað sum ikki varetið sum blóðmørur straks, var hongt upp í hjallinum, har tað kundi halda særleingi, men rosinur og sukur koyrdu teir ikki í blóðmørin tá, men onkur kundikoyra røtur í blóðið.

Drukkið var ikki afturvið matinum, men fyri at fáa onkra vætu umframt vanligt vatn, høvdu tey drekkasúpan oman á døgurða. Døgurðasúpaninvar altíð drukkin og ikki sopin, verður sagt mangastaðni. Men uttan mun til umsúpanin var drukkin ella sopin so kravdi hon bót.

Alt av seyði kundinæstan brúkast til bót, fekst ella ræst, ikki mist garnatálg ella bótartálg, sum tey siga summa staðni.

 Tey høvdu eisini fuglasúpan, rótasúpan,blondusúpan og sniksúpan, sum varkókað av tvøsti og spiki, men tað vóru ikki øll sum dámdu sniksúpan. Hon hevðilongu ringt orð á sær í 1700-árunum.

Eitt er kortiniundrunarvert, og tað er at føroyingar ikki gjørdu sær súpan av fiskasoði, sum annars var vanligtaðrastaðni í Norðurlondum. Fiskasoðið fingu neytini. Onkur hevur sagt mær, atbarnakonur kundu fáa fiskasoð at drekka, tí tað skuldi verða styrkjandi.

 Einasta fiskasúpaninsum føroyingar hava havt er knettasúpanin,og hon kom rættiliga seint, kanska enn ikki fyrr enn um aldaskiftið 1900. Taðsum hevur gjørt at kundi brúkast, hevur verið tálgin í knettunum, tað var einbót tey kendu.

 Fingu tey eina avdeyðaær ella skrindu umheystið, sum ikki var etandi, so vóru tað tey, sum limaðu hana sundur og koyrduhana í eina tætta tunnu. Har lá so skrindan í ein mánað ella tveir. Nógv avvætu setti úr kjøtinum og endaði niðri í botninum á tunnuni. Hesa vætu brúktutey eins væl og skrindukjøtið ítunnuni til súpanarbót. Slíka súpan nevndu tey skrindusúpan.

Leingi var drekkasúpantað einastu tey drukku omaná, umframt vatn ella okkurt mjólkkent. Tað er ikkifyrr enn umleið eftir 1750, at tað bar til at keypa te og kaffi íeinahandlinum. Tað tók sína tíð áðrenn kaffi og te kom at verða vanligt. Táfóru tey at fáa sær ein drekkamunn oman á døgurða. Men eisini tá tað kom tiltað vóru nógv eftirbátar. ??ll vistu heldur ikki hvussu tey skuldu gera te ogkaffi.

Sjálvur haldi eg, atmáltíðin ??? millummáli ??? millumdøgurða og nátturða ikki er vorðin til eina skipaða máltíð fyrr enn viðdrekkamunninum, tá komfýrur var vorðin vanligur í hvørjum húsi.

  Nátturðinvar seinasta máltíð á degi og hann var etin seint, ikki fyrr enn beint áðrennniðurfaringartíð, tí sagt verður ofta, at tá hendi tað seg, at børnini vórusovnað og tí fóru nátturðaleys í song, um tey ikki fingu okkurt at eta áðrenn.

Nátturðin næstan altíðsúpimatur, kortini so, at summi ótuturran seið niður undir. Súpimaturin var bótasúpan ella greytur.Munurin á súpan og greyti var ikki so stórur, tí gjørt var út á súpanina, sohon var ofta so tjúkk, at spónin stóð í henni.

 Hevði kúgvin kálvað, so kundi tað verða okkurtmjólkkent at súpa, eitt vellingur ella greytur, ein serliga góðan og mjúkan greyt nevndu tey tann mjúka mjólkgreyti,. Hann var mestsum bertgildismatur. Tá kúgvin hevði kálva, tá fingu tey ketilost, sum var borðin íonnur hús eisini.

Høvdu menn verið áseiðabergi ella dyrgt, so var feskur seiður og livur vissur til nátturða. Íhesum sambandi kunnu vit eisini nevna livurmaga,livurhøvd alla kamshøvd. Tað kundi verða etið bæði til døgurða og nátturða.Livurmagar og livur høvd vóru fiskamagar sum tey koyrdu livur niður í. Kams vareitt sindur øðrvísi, tí tá var mjøl og eitt sindur av krydd blandað uppí. Kamsvar eins og livur koyrt bæði í magar, seið og høvd. Orðið kamsseið, man onkur hava hoyrt. Kams er eisini kent víða um í øðrumNorðurlondum.

Tað, sum eg her havisagt frá, tað var tað dagliga og tað vanliga. Tað veldst kortini um árstíðirnarog um tað var gildi. Tí gildismaturin, hann var munandi betri.

Tað kundi henda seg attey onkuntíð fingu flatkøkur úr rugigerandis, men tað vanliga var at hava slíkt gildisdagar, tað verið seg tilhøgtíðir, brúdleyp ella onnur gildi. Pottabreyðbaka í potti, var eisini gildismatur. At eta kaku í tíð og ótíð gjørdu tey ikkitá, men tey høvdu køkur, í hvussu so er tey ???fornemmu???, sum Jens ChristianSvabo nevnir tey. Hann sigur um 1780 frá, at til stór brúdleyp fingu tey súpan,fisk, steik, buding ??? av tí gamla slagnum, sum tey gjørdu sjálvi, ikki Oetker ??? vaflur, góðaráð, sviskutertu,mandlutertu, systurkøku og sukurkringlur.

Ferðamenn, sum komutil Føroyar seinast í 1700-árunum og í fyrra parti av 1800-árunum eru eisinibilsnir yvir tann góða mat teir fingið, hjá tí betra slagnum í Føroyum. Onkur teirra hevur lovprísa dímunarostinum upp til skíggja. Hartreyt hvørki matur, øl ella vín fyri ikki at tosa um  góð sløg av tí sterka, men neyvan hevur taðverið so hjá  fólki flest.

 Hinvegin so ber tað til at hugsa sær atarbeiðskonurnar tóku onkrum av hesum matarhugskotunum við sær heim og royndu at gera okkurt av tí sama viðhús. Í øllum førum vóru vaflujørn og góðaráðjørn í fleiri bygdum. Fólk læntutey frá hvørjum øðrum tá brúk var fyri teimum.

Taka vit saman um, sohøvdu tey umframt tað, sum eg havi nevnt frammanfyri um 1780 bæði blóðpylsu,eggjapylsa, gjørd sum blóðpylsa, men uttan blóð. Eisini høvdu tey mørir av ymiskum slag. Tað var kjøt ogannað av innvøli, sum var skorið sundur, hakkað og koyrt  upp í indur ella elt saman í knetti. Tað, sumtey nevndu fiskamør var burtur úr fiski og minti ikki sørt um fiskaknetti. Sláturmørur og ketilsmørur vóru gjørdir av hakkaðum kjøti og innvøli og ofta varfiskur koyrdur í saman við eitt sindur av kryddi. Hetta kundi etast sum taðvar, men sum so mangt annað var tað eisini hongt upp í  hjallinum til seinni nýtslu, tí tað ræstaella sum tað nú so fínt eitur, tað fermenteraðahevur altíð fallið føroyingum væl. Tað er kanska ikki so løgi, tí longu sumpinkubørn fingu børnini garnatálgstátunastungna í munnin, so ikki er løgi at teimum kom at  dáma tað ræsta.

Tað, sum kortini barav øllum, tað var tað turra kjøtið ella skerpukjøt,um tað var nóg gamalt, og tað eitt sindur fínari saltskerpa, sum tey stroyddu salt á. Skinsakjøtið ikki minst skinsasíðan var høgt í metum. Síðan prýddimangt eitt gildisborð og tann sum setti á hana, skuldi vita, hvussu hann skuldiskera. Skar hann skeivt, so gjørdi hann sær fyri skommum.

Sagt verður atføroyingar ikki hava tosað um mat, men at lata nøkur orð fella um dygdina ákjøti og skinsakjøt við, tað hoyrdi til góðan borðsið.

  Kjøtpylsavar til, men hon var sjáldsom og tað vóru mest tey fínu ella fornemmu, sumótu hana. Tey ???fornemmu??? høvdu eisini royktkjøt, verður sagt. Vanligir føroyingar royktu sær ikki kjøt, men tað gjørduprestar og embætismenn. Onkuntíð muga fleiri føroyingar  hava roykt mat, tí tað sigst at ein stórurpartur av baraldinum varð oyddur, tíhann var brúktur at roykja mat við.

Fram til miðjuna av1800-árunum var ikki annað enn grúgvaog fýrstaður í roykstovuni. Kanskaonkur hendinga bakarovnur var í Havn, í Kirkjubø og tað skuldi ikki undra meg,um húsfrúgvin í Húsavík ikki eisini hevði ovn í síni tíð. Fólk flest høvdu taðikki. Skuldi tú steikja, so var tað á steikispjóti yvir eldstaðin í roykstovuniella kanska í sornhúsinum, tí har kundu tey kynda stóran eld. At grilla vildu vit nevnt tað í dag.  Vanligt var eisini at svíða seyðarhøvd ísornhúsinum um heysti, tá tey kortini turkaðu korn har. Tað, sum tey nevndu steik, varð vanliga kóka fyrst og síðanibrúnkað eitt sindur í einum stórum potti.

 Tá teir fyrstu komfýrarnir komu beint áðrenn1850 var tað ein kollvelting, sjálvt um tað tók mong ár áðrenn komfýrur kom íhvørt hús. Eg minnist hús  Sørvági, sumenn høvdu fýrstað miðskeiðis í 1950-unum.  Komfýrarnir gjørdu, at tað bar til at haldaketilin heitan allan dagin, og drekkamunnarnir komu tá at verða tíðari, mentað  sum var minst líka týdningarmikiðvar, at tað nú bar bæði til at baka og steikja í bakarovninum. Tað er nú at føroyingarnirfara at eta meira breyð, men tað tók mong ár áðrenn breyðið trokaði súpimatinav til nátturða.

 Eitt annað, sum væl seinni kollvelti nógv, taðvar primussurin, sum gjørdi at túaltíð kundi seta ketilin útá og kóka tær ein drekkamunn uttan størri hóvasták,men tá eru vit komin til 20. øld, men hann er verdur at nevna ??? eisiniprimisbakarovnurin.

Vit hava ofta lynditil at romantisera tað, sum farið er, men tað er ikki so nógv sum bendir á atfólk, eftir at tey  fingu ovn at baka í,saknaðu teir gomlu byggdrýlarnir,  iðofta vóru bæði hvassir og berknir. Betri líkaði teimum breyðið, sum vit kennatað í dag, og tað er neyvan nakar í dag, sum hevur smakka tann gamla føroyskadrýlin. Tað, sum í dag verður nevnt drýlur er nakað annað enn tann gamlidrýlurin. Hann høvdu flokmennirnir hildið veri køku.

 Broytingarnar byrjaðu væl áðrenn fríhandilinkom, fríhandilin var ein fylgja av broytingunum, sum tá av álvara tóku dik áseg, bæði hugsjónarliga og í verki.

Tað er nú at Føroyarsmátt um smátt fara frá tí gamla búskapinum, har alt varð framleitt heima, til ein brúkara ellakonsumbúskap har meira var keypt. Henda gongd hevur bara staði við og versna,um vit vilja siga tað soleiðis. Í dag er lítil munur á tí, sum tú kanst keypa íhandlunum í Havn og Klaksvík og tí sum tú fært aðrastaðni  í Evropa.

Fyrr var matarhaldiðheft at árstíðini, tað er tað ikki longur, men tað er aftur vorðin eitt rák,sum vinnur fram millum matkøn fólk at eta eftir árstíðini og at eta tað sum erlokalt. Tú skalt eta tey epli sum tú sjálv hevur velt, men einki er nýtt undirsólini, tað gjørdu øll fyrr.

Eg kundi fari nógvmeira niður í smálutir, men so verður eingin endi á. Eg havi skriva bók um evni,sum tit kunnu blaðað í, um áhugin er nóg stórur.

Fyri at koma aftur tilfloksmennirnar, so eri eg vissur í, at t vórðu teir settir til sama borð sumtit í dag, áðrenn teir vóru stoyttir oman av Valaknúkum, so høvdu teir, um teirhøvdu aðra trúgv,  hildið at teir longuvóru komnir til himmals og  høvdu  eisini hildið at vakrar moyggjar bíðaðu eftirteimum aftanfyri onkustaðni ella uppi á loftinum.

At gera góðan mat, taðhevur nógv til felags við at yrkja og duga at siga søgur. Tað er tað, sum kokkurin leggur afturat ímatgerðini, sum ger munin. Her hevur uppfinnsemi og kreativitetur alt at siga.Hevur tú fyrst sagt eina søgu væl,  ellahevur tú gjørt eitt gott máltíð við egnum samleika, so halda bæði kokkurinsjálvur og vit sum eta, at soleiðis eigur  tað verða.  At yrkja er at skapa og tað er tað at gera mateisini. Ein góður kokkur yrkir mat sín.

 Sjónvarpssendingin  Spisikamariðhjá Pætur og Gutta hevur nú eisini vunnið sær pláss í sjónvarpsrásum íNorðurlondum, tað er tí, at teir duga at yrkja og siga eina søgu við mati.   Tað at kunna seta eina uppliving inn í eitthøpi hevur nógv at siga.

 Fyri stuttum hjálpti eg tveimum skúlanæmingum við eini uppgávu um ein møguliganføroyskan tjóðarættur.  Ein teirra brúkti orðið minnismáltíð í týdninginum um eitt máltíð, sum hann serliga mintistaftur á. Fyri hesum næmingi var tað serliga okkurt máltíð, sum hann hevði veriðum saman við abbanum, sið hann mintist afturá. Eg haldi at hann nevndi síl, sumhann og abbin høvdu fiska, og sum teir stoktu saman.

Hetta fekk meg athugsa um, einaferð eg sum smádrongur saman við einum vinmanni  við glúpi hevði  fingið eina rúgvu av  heilt smáum ternumurtum, nógvir ikki meiraenn góðan tumma til støddar.  Mammagjørdi ikki vandari, enn at hon setti pannuna út á komfýrin og so stokti honternumurtarnar, sum teir vóru til okkum til nátturða. Eg minnist, at vit fingufransbreyðsbollar frá bakaranum, aftur við. Eg havi ongantíð fingið eitt slíktmáltíð aftur, men eg gloymi tað ikki.

  Eisini komi eg at hugsa um ta ferðina, fyriskjótt nógvum árum síðani, tá  LeonHeinesen, vitameistari, hevði bjóða okkum báðum bygdamonnum sínum, Pál Weihe ogmær, at seta kalvalínu við  sær.  Meðan línan stóð, tók hann okkum við sær innímillum skerini beint undir vitanum á Mykineshólmi,  har hann var staðkendur. Har er ein lítilpollur beint inni undir vitanum. Har legði hann stilt. Beyð okkum eina góðabjór og ein rugbreyðsbita við tunt skornum turrum spiki uppi á.  Har millum fuglar, bjørg og hav fallsaltrákin í  tí góða turra spikinum samanvið tí bera breyðinum okkum so vælsigna væl á tunguni. Vætan í ølinum saman við breyði og spiki gav okkum einaoseanska kenslu  og vit vóru eitt viðumhvørvi rundan um okkum. Tað er eitt máltíð, sum eg ongantíð gloymi. 

Vónandi fer hesindagurin eisini at standa eftir í minninum  og at borðreiðingurin í dag verður eitt avtykkara minnismáltíðunum. Ikki bert skerpikjøtiðog hvannsnapsurin uppí Eystfelli. Morgunmaturin. Brellibitarnir á borðinumuttanfyri, tá komið  varð aftur úrhaganum, við laksi, osti og skinku ??? úr føroyskum hjalli ???  og tað grøvstokta lambskjøtið, stokt ellabraserað í føroyskum gróti. Ta talmerktu ???special edition??? í fløskum so stórarsum pinkubørn, av floksmannabjóri,sum tað er ikki er øllum beskorið at leggja tunguna á ein slíkan fagran dag sumhenda í Hattarvík.

 Takk fyri at tit vildu lurta og takk fyri eittsera gott útoyggjatiltak, sum eg eisini unni fleiri øðrum at uppliva.